Covid 19 salgını sebebiyle evvelinden yurt dışı uygulamalarına şahit olduğumuz uzaktan çalışma yöntemi ülkemizde de yaygınlaşmaktadır. Büyük ölçekli şirketler tarafından Covid 19 salgını bir başlangıç olarak görülmüş ve çalışma sistemleri uzun vadeli olarak uzaktan çalışma yöntemine adapte edilmeye başlanmıştır. Pandemi döneminde, ülkemizin öncesinden pek de aşina olmadığı uzaktan çalışma yöntemi birçok hukuki sorunu da doğal olarak beraberinde getirmiştir. Buna istinaden Uzaktan Çalışma Yönetmeliği 10 Mart 2021 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Aşağıda işbu Yönetmelik ile getirilen düzenlemeler ve yenilikler izah edilmektedir.
Öncelikle Uzaktan Çalışma Yönetmeliği 4857 sayılı İş Kanunun 14. Maddesine dayanılarak hazırlanmış bulunmaktadır. Bu nedenle 4857 sayılı İş Kanunun 14. Maddesi ile işbu Yönetmeliği birlikte değerlendirmek gerekmektedir.
Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma Madde 14 – (…) Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. (Ek fıkra: 6/5/2016-6715/2 md.) Dördüncü fıkraya göre yapılacak iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır. (…) (Ek fıkra: 6/5/2016-6715/2 md.) Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. (Ek fıkra: 6/5/2016-6715/2 md.) Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.Uzaktan Çalışma Yönetmeliğinde öncelikle 4. Maddede tanımlar yapılmış olup uzaktan çalışma tanımı 4857 sayılı İş Kanunun 14.maddesinde tanımlandığı hali ile yer almıştır. Öte yandan Yönetmelikte “uzaktan çalışan” kavramının tanımına da yer verilmiştir. Buna göre uzaktan çalışan, iş görme ediminin tamamını veya bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçiyi ifade etmektedir. Yönetmeliğin İkinci Bölümünde ise uzaktan çalışma usul ve esaslarına yer verilmiştir. Buna göre, · Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılacaktır. · Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almalıdır. · Gerekli olması halinde, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanmalı ve bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenmeli şeklinde hüküm kurulmuştur. · Mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması gerekmektedir. Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilecektir. · İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilecek ve işçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanacaktır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmayacaktır. · İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilecektir. · Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılır. · Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenir. Yönetmeliğin 13. Maddesi uyarınca tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılması yasaklanmıştır. Öte yandan Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirleneceği düzenlenmiştir. VERİ GÜVENLİĞİ 2016 yılında 6698 sayılı Kişisel Verileri Koruma Kanunu ile hayatımızda pek çok değişikliğe neden olan veri güvenliği hususu, ülkemizde yeni uygulama alanı bulan uzaktan çalışma yöntemi ile pek çok ihtilafa gebe bulunmakta idi. Bu zamana kadar genel hükümler ile kıyas yöntemleri esas alınarak yürütülen bu süreç Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Madde 11 ile düzenleme altına alınmıştır. Ne var ki 11.madde kapsamlı olarak tüm ihtilafları gidermemiş ve hukuki ihtiyacı karşılamaktan uzak kalmıştır. Uzaktan Çalışma Yönetmeliği 11. Maddede veri güvenliği konusu şu şekilde düzenlenmiştir: Verilerin korunması MADDE 11 – (1) İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır. (2) İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler. (3) Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur. Söz konusu madde bir çerçeve çizmiş ancak malumun ilamı niteliğinden öteye gidememiştir. Bu hususta veri sorumluları ve veri işleyenlerin temkinli davranmaya devam etmesinde yarar bulunmaktadır. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Uzaktan çalışma uygulaması ile yargıya intikal eden ve düzenlemeye muhtaç bulunan bir diğer konu da iş sağlığı ve güvenliği esaslarıdır. Zira uzaktan çalışma yönteminde, iş kazası, iş kazasının zamanı, iş görme esnasında kazanın gerçekleşip gerçekleşmediği ve tüm bu ve benzer ihtilaflı hususların ispatı konuları tartışmaya açık bulunmaktaydı. Uzaktan Çalışma Yönetmeliğinin 12. Maddesi ile iş sağlığı ve güvenliği hususu düzenleme altına alınmış ve fakat veri güvenliği hususunda olduğu gibi çerçeve niteliği olmaktan öteye geçememiştir. Uzaktan Çalışma Yönetmeliği 12. Maddede iş sağlığı ve güvenliği konusu şu şekilde düzenlenmiştir: İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınması MADDE 12 – (1) İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. UZAKTAN ÇALIŞMAYA GEÇİŞ Yönetmelik ile iş ilişkisinin doğrudan uzaktan çalışma yöntemi ile kurulmadığı hallerde uzaktan çalışma yöntemine geçişe cevaz verilmiş ve bu geçişin ne şekilde yapılacağı 14.madde ile düzenlenmiştir. Buna göre, İşçinin, uzaktan çalışma talebi doğrultusunda söz konusu talebin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işveren tarafından değerlendirilecektir. Talebin değerlendirilmesinde, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar dikkate alınacaktır. Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun 30 gün içerisinde işçiye bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirim, talebin yapıldığı usul ile gerçekleştirilecektir. Ne var ki 30 gün içerisinde talebe cevap gelmemesi halinde ne yapılacağı ve susmanın anlam ve sonuçları Yönetmelikte düzenlenmemiştir. Susmanın anlam ve sonuçları düzenlemeye muhtaçtır. Talebin kabul edilmesi halinde 5 inci maddede belirtilen hususlara uygun şekilde sözleşme yapılacaktır. Öte yandan uzaktan çalışmaya geçen işçi, ikinci fıkrada belirtilen usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirecektir. Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacaktır.
